6.000 ngoại hành tinh đã được phát hiện: Cuộc săn tìm 'Trái Đất 2.0' bước vào giai đoạn mới

Ba mươi năm trước, giới thiên văn vẫn còn hoài nghi về sự phổ biến của các hành tinh quanh những ngôi sao xa xôi. Khám phá đầu tiên vào năm 1992 với hai hành tinh nhỏ quay quanh một sao xung đã mở màn cho kỷ nguyên ngoại hành tinh.

Đến năm 1995, phát hiện hành tinh 51 Pegasi b quay quanh một ngôi sao giống Mặt Trời đã làm chấn động giới khoa học, mang về giải Nobel cho Michel Mayor và Didier Queloz. Từ đó, cuộc săn tìm trở nên sôi động và chưa bao giờ dừng lại.

NASA cho biết, con số 6.000 hành tinh hiện tại là kết quả của hàng loạt sứ mệnh không gian như Kepler, TESS, cùng nỗ lực từ hàng trăm nhóm nghiên cứu trên khắp thế giới. Điểm đặc biệt là mốc 6.000 này không gắn liền với một hành tinh cụ thể, mà là kết quả xác nhận liên tục qua quá trình so sánh dữ liệu, loại bỏ sai lệch và chứng thực chéo giữa các nhà khoa học. Đây là minh chứng cho tính toàn cầu và hợp tác sâu rộng trong khoa học vũ trụ.

Phương pháp phát hiện ngoại hành tinh cũng ngày càng đa dạng. Phổ biến nhất là phương pháp "quá cảnh", theo dõi sự thay đổi ánh sáng khi hành tinh đi ngang qua trước ngôi sao chủ. Phương pháp vận tốc xuyên tâm lại đo sự rung lắc nhỏ của ngôi sao do lực hấp dẫn từ hành tinh.

Ngoài ra, một số trường hợp hiếm hoi còn cho phép chụp ảnh trực tiếp, đặc biệt là những hành tinh khí khổng lồ tỏa sáng trong hồng ngoại. Nhờ đó, kho tàng kiến thức về ngoại hành tinh đã phong phú đến mức khó tin.

Danh mục 6.000 thế giới xa xôi này hé lộ những kịch bản thiên văn kỳ dị hơn cả tiểu thuyết. Có những "Sao Mộc nóng" quay quanh ngôi sao của mình chỉ trong vài ngày, bị nung nóng đến hàng nghìn độ. Có hành tinh bị khóa thủy triều, một mặt luôn sáng rực, một mặt mãi chìm trong bóng tối.

Một số nơi được giả thuyết có mưa thủy tinh, thậm chí mưa sắt nóng chảy. Bên cạnh đó là những siêu Trái Đất, những sao Hải Vương mini, các loại hành tinh không tồn tại trong Hệ Mặt Trời nhưng lại rất phổ biến trong thiên hà.

Thống kê hiện cho thấy, khoảng 700 hành tinh đá và hơn 2.000 hành tinh giống sao Hải Vương đã được xác nhận. Một số hành tinh trôi nổi cô độc trong không gian, không quay quanh bất kỳ ngôi sao nào, được gọi là hành tinh lang thang. Những thế giới này không chỉ thách thức trí tưởng tượng, mà còn đặt ra những câu hỏi lớn về sự hình thành và tiến hóa của hệ hành tinh.

Dawn Gelino, người đứng đầu Chương trình Khám phá Ngoại hành tinh của NASA, cho biết: "Mỗi loại hành tinh chúng ta phát hiện đều cung cấp manh mối về cách các hệ hành tinh hình thành, và quan trọng hơn, mức độ phổ biến của những hành tinh giống Trái Đất. Nếu chúng ta muốn biết liệu sự sống có phổ biến trong vũ trụ hay không, thì từng phát hiện này đều là những mảnh ghép cần thiết".

Thực tế, khi con số ngoại hành tinh đã lên tới hàng nghìn, mục tiêu tiếp theo không chỉ là bổ sung thêm vào danh mục, mà là tập trung vào những thế giới có khả năng nuôi dưỡng sự sống.

Đây chính là giai đoạn săn tìm "Trái Đất 2.0". Các kính viễn vọng hiện đại như James Webb đang phân tích bầu khí quyển của hành tinh xa xôi để tìm “dấu vết sinh học”, những tín hiệu hóa học có thể gợi ý sự tồn tại của sinh vật.

Tới năm 2027, kính viễn vọng Nancy Grace Roman sẽ được phóng lên, sử dụng kỹ thuật thấu kính vi mô để mở rộng kho dữ liệu hàng nghìn hành tinh mới, trong đó có những hành tinh có kích thước gần bằng Trái Đất. C

hâu Âu cũng chuẩn bị sứ mệnh PLATO vào năm 2026 để tập trung vào các hành tinh đá quanh sao giống Mặt Trời. Trung Quốc thì dự kiến đưa kính viễn vọng Earth 2.0 lên quỹ đạo vào năm 2028 để tham gia "cuộc đua xanh" này.

Nhìn lại chặng đường, từ năm 1992 với hai hành tinh bé nhỏ, đến năm 2016 khi phát hiện hệ TRAPPIST-1 với bảy hành tinh có kích thước bằng Trái Đất, rồi tới nay với 6.000 ngoại hành tinh, mỗi mốc đều là bước nhảy vọt cho khoa học. Dù vậy, các nhà khoa học vẫn khiêm tốn thừa nhận rằng chúng ta mới chỉ "chạm vào phần nổi của tảng băng". Bởi trong Dải Ngân Hà, ước tính có tới hàng trăm tỷ hành tinh, đồng nghĩa rằng 6.000 chỉ là con số vô cùng nhỏ bé so với thực tế.

Shawn Domagal-Goldman, quyền giám đốc Bộ phận Vật lý thiên văn của NASA, đã tổng kết ngắn gọn nhưng đầy ý nghĩa: "Cột mốc 6.000 không chỉ là con số, mà là lời nhắc nhở rằng chúng ta đang sống trong một vũ trụ ngập tràn các thế giới. Và câu hỏi lớn nhất, liệu có một thế giới nào đó giống Trái Đất với sự sống thông minh, vẫn đang chờ câu trả lời".

Với mỗi hành tinh mới được xác nhận, con người tiến thêm một bước trong hành trình tìm hiểu vị trí của mình trong vũ trụ. Và biết đâu, một ngày nào đó, trong hàng tỷ thế giới ấy, chúng ta sẽ tìm thấy một "chấm xanh nhạt" khác, phản chiếu hình bóng Trái Đất, hành tinh quê hương của nhân loại.