Bỏ lại chiếc xe điện trên Mặt Trăng: NASA đã làm gì vào năm 1971?

Vào ngày 30 tháng 7 năm 1971, module hạ cánh Mặt Trăng của sứ mệnh Apollo 15 đã chạm xuống bề mặt vùng Hadley–Apennine trên Mặt Trăng, đưa hai phi hành gia David Scott và James Irwin bước vào một chương mới trong lịch sử chinh phục không gian. Nhưng điều khiến Apollo 15 trở nên đặc biệt không chỉ nằm ở những bước chân in dấu trên lớp bụi Mặt Trăng, mà còn là sự xuất hiện lần đầu tiên của một phương tiện hoàn toàn mới trong vũ trụ: chiếc xe tự hành Lunar Roving Vehicle, hay còn gọi là "chiếc xe điện đầu tiên trên Mặt Trăng".

Được mệnh danh là một trong những sứ mệnh khoa học tham vọng nhất của chương trình Apollo, Apollo 15 mang theo nhiều thiết bị tối tân hơn các nhiệm vụ trước đó, với mục tiêu mở rộng đáng kể phạm vi nghiên cứu địa chất. Và để làm được điều này, NASA cần một phương tiện có thể vận chuyển các phi hành gia, công cụ và mẫu vật qua những địa hình hiểm trở của Mặt Trăng, đó chính là lý do LRV ra đời.

Chiếc xe tự hành Lunar Roving Vehicle (LRV) do Boeing và General Motors phát triển trong thời gian kỷ lục chưa đầy 18 tháng, là một kỳ tích công nghệ của thập niên 70. Với khung nhôm siêu nhẹ, hệ dẫn động điện, hệ thống điều khiển đơn giản nhưng hiệu quả, LRV có thể di chuyển với tốc độ tối đa khoảng 13 km/h trên địa hình không có trọng lực. Thoạt nhìn nó có vẻ mỏng manh, nhưng thực tế lại đủ bền bỉ để vượt qua các sườn dốc, đá tảng và lớp bụi dày phủ khắp bề mặt Mặt Trăng.

Ngay sau khi hạ cánh, David Scott và James Irwin đã triển khai LRV khỏi khoang chứa và bắt đầu chuyến hành trình kéo dài hơn 17 giờ ngoài trời trong tổng cộng 3 lần "đi dạo Mặt Trăng" (EVA).

Nhờ phương tiện mới này, họ có thể khảo sát khu vực xa hơn 5 km tính từ địa điểm hạ cánh, một con số chưa từng có trước đó. Apollo 15 đã mang về Trái Đất hơn 77 kg mẫu đất đá, trong đó có cả mảnh đá "Genesis Rock" nổi tiếng, một mẫu đá ánh sáng được cho là có tuổi đời gần 4 tỷ năm, hé lộ lịch sử cổ xưa nhất của Mặt Trăng.

Nhưng không chỉ có xe điện và đá cổ, Apollo 15 còn ghi dấu ấn với một màn trình diễn khoa học kỳ lạ nhưng mang tính biểu tượng: David Scott đã thực hiện "thí nghiệm Galileo" ngay trên Mặt Trăng bằng cách thả cùng lúc một chiếc lông chim và một chiếc búa.

Trong môi trường chân không không có sức cản của không khí, cả hai vật rơi cùng lúc xuống đất, một minh chứng tuyệt vời cho định luật rơi tự do của Galileo mà hàng triệu người đã được chứng kiến nhờ truyền hình trực tiếp.

Trong khi đó, phi hành gia thứ ba của sứ mệnh, Alfred Worden vẫn làm việc trên quỹ đạo trong module chỉ huy, thực hiện các quan sát khoa học từ trên cao và điều khiển các thiết bị cảm biến phục vụ nghiên cứu bề mặt. Mặc dù không đặt chân lên Mặt Trăng, vai trò của ông đóng góp không nhỏ cho thành công chung của sứ mệnh.

Apollo 15 đánh dấu bước chuyển mình từ những cuộc "tham quan" sang các sứ mệnh nghiên cứu chuyên sâu trên Mặt Trăng. Lần đầu tiên con người không chỉ đứng nhìn mặt đất xám xịt mà còn có thể lái xe trên đó, mang theo những ước mơ, thiết bị và cả khoa học tiên tiến. Với LRV, không gian không còn là giới hạn, nó trở thành một sân chơi mà công nghệ mở lối để khám phá.

Trong bối cảnh những năm 70, khi cuộc chạy đua vũ trụ giữa Mỹ và Liên Xô đang đi vào hồi kết, sự kiện Apollo 15 đã chứng minh rằng chương trình Apollo không chỉ là biểu tượng chiến thắng chính trị mà còn là biểu hiện rõ nét của khát vọng hiểu biết và tinh thần vượt giới hạn của con người.

Ba chiếc LRV được sử dụng lần lượt trong các sứ mệnh Apollo 15, 16 và 17 vẫn còn nằm lại trên Mặt Trăng đến ngày nay, như những cột mốc im lặng đánh dấu nơi con người từng lái xe trên một hành tinh khác.

Gần 50 năm sau, trong kỷ nguyên mà các sứ mệnh trở lại Mặt Trăng đang được khởi động, và xe tự hành đã trở thành thiết bị không thể thiếu trong mọi cuộc thám hiểm hành tinh, những bánh xe đầu tiên in trên bụi Mặt Trăng vẫn là lời nhắc nhở đầy cảm hứng về một thời kỳ mà mọi thứ đều là lần đầu tiên và không có gì là không thể.