Khi “miền đất hứa” biến thành địa ngục: Câu chuyện đằng sau bi kịch năm 1861

Câu chuyện bắt đầu từ khi Horatio Wills, một nhân vật có tiếng trong giới chăn nuôi súc vật của bang Victoria, quyết định mở rộng vùng chăn thả gia súc về phía bắc.

Năm 1861, ông cùng gia đình, công nhân và hơn 10.000 con cừu di chuyển đến vùng đất Cullin-la-Ringo, gần thị trấn Springsure ngày nay, thuộc Trung Queensland.

Mục tiêu của họ là chiếm dụng đất để phát triển trang trại chăn nuôi mới, một hoạt động phổ biến trong thời kỳ mở rộng thuộc địa của người Anh tại Úc.

Tuy nhiên, vùng đất mà nhóm của Wills chọn không hề “vô chủ” như họ nghĩ. Đó là lãnh thổ của người thổ dân Gayiri (còn được gọi là Kairi hay Kari), những cư dân bản địa đã sinh sống, săn bắn và gìn giữ vùng đất này qua hàng ngàn năm.

Khi người định cư da trắng tiến vào, họ mang theo không chỉ gia súc, mà còn cả những thay đổi khác, từ việc chiếm dụng nguồn nước, phá hủy thảm thực vật đến việc làm suy giảm môi trường sống của thổ dân. Mâu thuẫn giữa hai cộng đồng, vốn âm ỉ từ lâu ở khắp Queensland, nay bùng phát thành bi kịch.

Theo ghi chép của các nhân chứng và tài liệu lịch sử, vào buổi sáng 17 tháng 10 năm 1861, một nhóm lớn người thổ dân, có thể lên đến hàng chục người, đã tiến đến khu trại của Wills với thái độ thân thiện. Họ giả vờ muốn trao đổi, xin thực phẩm và nói chuyện hòa bình. Tin rằng mối quan hệ có thể cải thiện, Wills cho phép họ tiếp cận khu vực trại mà không cảnh giác. Nhưng chỉ ít phút sau, nhóm thổ dân bất ngờ tấn công bằng vũ khí thô sơ như giáo, rìu và gậy gộc.

Cuộc tấn công diễn ra chớp nhoáng và tàn khốc. Horatio Wills cùng 18 người định cư khác bị giết tại chỗ. Phần lớn nạn nhân là đàn ông và thanh niên làm việc trong trại. Một vài người sống sót nhờ trốn kịp hoặc đang đi xa trại khi vụ việc xảy ra. Cảnh tượng sau vụ tấn công được mô tả là “rợn người” - lều trại cháy rụi, súc vật chạy tán loạn, thi thể nạn nhân nằm rải rác khắp bãi đất trống.

Vụ thảm sát Cullin-la-Ringo đã gây chấn động nước Úc thời bấy giờ. Tin tức nhanh chóng lan về các khu định cư lớn ở Rockhampton và Brisbane, khơi dậy làn sóng phẫn nộ trong cộng đồng người da trắng. Chỉ trong vài ngày, các nhóm “trừng phạt” được tổ chức, bao gồm cảnh sát, dân quân và cả những người định cư khác, bắt đầu truy lùng người thổ dân bị nghi có liên quan.

Theo các nhà sử học, cuộc trả đũa sau đó còn đẫm máu hơn cả vụ thảm sát ban đầu. Hàng trăm người thổ dân Gayiri bị giết trong những chiến dịch truy quét kéo dài suốt nhiều tuần. Nhiều người bị bắn chết không qua xét xử, thậm chí không có bằng chứng tham gia vụ tấn công. Những vụ trả đũa này hầu như không được ghi lại chính thức, nhưng trong ký ức của cộng đồng bản địa, đó là một thời kỳ tăm tối đầy mất mát và đau thương.

Ngày nay, các nhà nghiên cứu cho rằng vụ thảm sát Cullin-la-Ringo không thể tách rời khỏi bối cảnh xung đột rộng lớn giữa người bản địa và người định cư ở Úc thế kỷ 19. Khi những người châu Âu mở rộng lãnh thổ, họ thường xem đất đai của thổ dân là “terra nullius”, vùng đất trống, không thuộc về ai. Chính tư tưởng này đã dẫn đến hàng loạt vụ xung đột, thảm sát và đàn áp trên khắp lục địa, khiến dân số bản địa sụt giảm nghiêm trọng.

Vụ việc tại Cullin-la-Ringo cũng là một ví dụ điển hình về bi kịch của quá trình thuộc địa hóa - nơi sự sợ hãi, hiểu lầm và lòng tham đã xóa nhòa ranh giới giữa con người và bạo lực. Dù ban đầu được coi là “vụ thảm sát tàn bạo do người bản địa gây ra”, nhưng ngày nay, nhiều nhà sử học nhìn nhận đây là hậu quả trực tiếp của việc chiếm đất và áp bức người bản địa.

Hiện tại, tại khu vực Cullin-la-Ringo (nay thuộc Springsure, bang Queensland), một bia tưởng niệm đã được dựng lên để tưởng nhớ 19 người thiệt mạng trong vụ thảm sát năm 1861.

Tuy nhiên, nhiều tổ chức người bản địa cũng kêu gọi chính quyền công nhận cả những nạn nhân phía thổ dân, những người đã mất mạng trong các cuộc trả đũa sau đó.