Sóc thời Kỷ Băng Hà giúp loài cây hồi sinh sau 31.800 năm, câu chuyện có thật vượt xa cả phim hoạt hình

Nếu như trong loạt phim hoạt hình nổi tiếng Kỷ Băng Hà (Ice Age), chú sóc Scrat khiến khán giả bật cười với hành trình bất tận đi tìm hạt dẻ của mình, thì ngoài đời thật, có vẻ như một "Scrat thật sự" đã để lại di sản khoa học còn phi thường hơn rất nhiều.

Và trên thực tế, một con sóc thời Kỷ Băng Hà đã vô tình giúp nhân loại hồi sinh một loài cây sau hơn 31.800 năm, biến câu chuyện tưởng chừng chỉ có trong phim thành một kỳ tích có thật của tự nhiên và khoa học.

Câu chuyện này được ghi lại chi tiết trong cuốn sách mới của tiến sĩ Dean Lomax, nhà cổ sinh vật học kiêm tác giả nổi tiếng người Anh, với tựa đề Sword Dragon of Dorset . Trong tác phẩm, ông kể lại hành trình khám phá bất ngờ bắt đầu từ một hang sóc cổ đại được tìm thấy ở vùng Siberia, dọc theo bờ sông Kolyma, một nơi băng giá quanh năm thuộc khu vực băng vĩnh cửu của nước Nga.

Theo các nhà nghiên cứu, hang này được xây dựng cách đây khoảng 31.800 năm bởi một loài sóc đất Bắc Cực có thể là Urocitellus parryii. Trong lớp băng vĩnh cửu quanh hang, người ta không chỉ tìm thấy xương của các loài động vật khổng lồ thời băng hà như voi ma mút, tê giác lông mịn, bò rừng bison, mà còn có một kho báu thực vật đặc biệt với hàng trăm nghìn hạt giống được cất giấu cẩn thận.

Các nhà khoa học ước tính hang sóc chứa từ 600.000 đến 800.000 hạt giống cổ đại, tất cả đều bị đông cứng trong băng suốt hàng chục thiên niên kỷ. Thoạt đầu, họ chỉ coi đây là một phát hiện thú vị về đời sống động vật thời cổ đại, nhưng rồi một câu hỏi nảy ra: Liệu những hạt giống này có còn sống được không?

Sau nhiều nỗ lực thất bại của các nhóm nghiên cứu trước đó, vào năm 2012, một nhóm nhà khoa học Nga đã công bố kết quả khiến cả thế giới kinh ngạc: họ đã hồi sinh thành công những hạt giống 31.800 năm tuổi. Không chỉ nảy mầm, những cây non này còn phát triển bình thường, ra hoa, kết quả và tạo ra những hạt giống mới hoàn toàn khỏe mạnh.

Loài thực vật được hồi sinh ban đầu được xác định là Silene stenophylla, sau đó được chỉnh lại là Silene linnaeana, đây là một loài hoa nhỏ màu tím hồng vẫn còn tồn tại ở vùng lãnh nguyên Bắc Cực ngày nay. Những cây hồi sinh này không chỉ sống sót, mà còn giúp các nhà khoa học nghiên cứu sâu hơn về khả năng bảo tồn gen và sự tiến hóa của thực vật trong điều kiện khắc nghiệt.

"Tôi nhớ mình đã vô cùng kinh ngạc khi nghe về phát hiện này lần đầu tiên", tiến sĩ Dean Lomax chia sẻ với tạp chí IFLScience . "Trước đó từng có nhiều nỗ lực tái tạo hạt giống và quả hóa thạch thời Kỷ Băng Hà, nhưng chưa từng ai làm được như thế này. Cảm giác thật sự giống như một phiên bản thực tế của Công viên Kỷ Jura và chỉ khác là thay vì khủng long, chúng ta đang hồi sinh những loài cây cổ đại".

Phát hiện này mở ra nhiều câu hỏi thú vị: Nếu hạt giống 31.800 năm tuổi vẫn có thể sống lại, liệu chúng ta có thể hồi sinh các loài thực vật còn cổ xưa hơn, thậm chí là những loài từng mọc dưới chân khủng long hàng chục triệu năm trước?

Đáng tiếc, theo tiến sĩ Lomax, điều đó gần như là bất khả thi. "Càng đi sâu vào quá khứ, đặc biệt là thời kỳ Trung Sinh, kỷ nguyên của khủng long thì điều kiện bảo tồn hoàn toàn khác. Không có cơ hội nào để tìm thấy hạt giống bị đông lạnh từ thời đó, vì băng vĩnh cửu chưa tồn tại ở giai đoạn đó", ông giải thích.

"Trường hợp tốt nhất, bạn có thể tìm thấy tàn tích của thực vật trong hổ phách, nhưng chúng đã hóa thạch hàng chục triệu năm. Không giống như hạt giống trong băng, những mẫu vật trong hổ phách không còn khả năng sinh sản hay nảy mầm được nữa".

Nói cách khác, giấc mơ "trồng lại khu rừng của khủng long" vẫn chỉ là tưởng tượng khoa học viễn tưởng. Nhưng nhờ phát hiện kỳ diệu này, nhân loại đã có trong tay bằng chứng sống động về khả năng bảo tồn sự sống tự nhiên vượt thời gian, thứ mà ngay cả phim ảnh cũng khó diễn tả hết.

Ngày nay, những cây Silene linnaeana được hồi sinh từ "kho hạt sóc băng hà" vẫn đang được nghiên cứu trong phòng thí nghiệm. Chúng không chỉ mang giá trị sinh học to lớn, mà còn kể lại một câu chuyện đặc biệt về sự kiên trì và sức sống mãnh liệt của tự nhiên, nơi một con sóc nhỏ, bằng bản năng dự trữ thức ăn của mình, đã vô tình trở thành "người bảo vệ" của sự sống xuyên suốt 31.800 năm.