Trung Quốc vừa phát hiện một ca dịch hạch dẫn đến cảnh báo cấp độ 3, điều đó nghĩa là gì?

Trung Quốc có vẻ đang là tâm điểm nhạy cảm của các từ khóa liên quan đến dịch bệnh. COVID-19 chưa qua, nhưng một chủng cúm lợn (H1N1) mới được phát hiện tại nước này lại dấy lên mối lo ngại về một dịch bệnh khác, dịch chồng dịch.

Trước tình hình đó, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã phải lên tiếng trấn an thế giới rằng khả năng gây đại dịch của chủng cúm được gọi là G4 EA H1N1 là rất thấp. Mặc dù chủng cúm này đang lưu hành trên những con lợn tại 10 tỉnh thành Trung Quốc, AFP dẫn lời người phát ngôn Bộ ngoại giao nước này nói:

"Đó chỉ là một phân loài của H1N1" và "các ban ngành liên quan cùng các chuyên gia" sẽ tăng cường giám sát, theo dõi virus để xử lý các đợt bùng phát kịp thời (nếu chúng thực sự có xảy ra).

Chưa đầy một tuần sau, các hãng thông tấn thạo tin tiếp tục cho biết thành phố Bayan Nur thuộc vùng Nội Mông, Trung Quốc đã phải phát đi cảnh báo cấp 3 sau khi phát hiện một ca mắc dịch hạch.

Căn bệnh được mệnh danh là "Cái chết đen" trong thời trung cổ, do một chủng vi khuẩn có tên Yersinia pestis gây ra, đã giết chết hơn 200 triệu người, tương đương 60% dân số Châu Âu vào thế kỷ 14.

Nhân viên y tế khử trùng một trường trung học ở thành phố Hohhot, khu tự trị Nội Mông, Trung Quốc hồi tháng 3. Ảnh: Reuters.

Dịch hạch lây truyền qua những con bọ chét ký sinh trên động vật gặm nhấm. Bọ chét hút máu chuột nhiễm bệnh, rồi chúng cắn người. Và người đó sẽ bị nhiễm bệnh.

Hoặc vi khuẩn cũng có thể lây trực tiếp từ những con chuột, thỏ hoặc sóc nhiễm Yersinia pestis. Khi một người tiếp xúc với thịt sống hoặc da lột từ những con vật này, vi khuẩn có thể nhiễm vào máu họ qua vết thương hở.

Bệnh nhân sẽ có từ 40-60% nguy cơ tử vong, nếu không được điều trị kịp thời.

Đừng hoảng loạn: Sẽ không có dịch chồng dịch

Một ca nhiễm dịch hạch xảy ra ở vùng Nội Mông, Trung Quốc (nghe có vẻ to tát và đáng sợ) nhưng nó là một điều hết sức bình thường trong thời đại của chúng ta.

Tháng 11 năm ngoái, 4 ca mắc dịch hạch khác cũng từng được báo cáo ở vùng Nội Mông. "Cái chết đen" hiện vẫn lưu hành rải rác tại nhiều nơi trên thế giới, chủ yếu là vùng nông thôn hẻo lánh, bao gồm Mông Cổ, Trung Quốc và các nước từng thuộc Liên Xô Cũ như Kyrgyzstan, nhưng nó chắc chắn không thể tạo thành một đại dịch mới.

Suy cho cùng, chúng ta đang sống ở thế kỷ 21, chứ không phải những năm 1300. Dịch hạch giờ có thể dễ dàng chữa khỏi nhờ các loại kháng sinh như streptomycin, gentamicin, doxycycline và ciprofloxacin. Người đàn ông mắc dịch hạch ở Bayan Nur là một nông dân đã được đưa tới bệnh viện điều trị kịp thời và đang có sức khỏe ổn định.

Nhà chức trách ở Bayan Nur chỉ ban hành cảnh báo cấp 3, nghĩa là mức thấp thứ hai trong thang 4 cấp, thay vì cảnh báo cấp 2 hoặc cấp 1 cao hơn? Cảnh báo cấp 3 nghĩa là hoạt động săn bắn và ăn thịt động vật có thể mang bệnh dịch hạch sẽ bị cấm. 

Người dân cần báo cáo với nhà chức trách bất kỳ trường hợp nghi nhiễm dịch hạch nào, hoặc các trường hợp sốt không rõ nguyên nhân. Nếu thấy chuột hoặc sóc đất bị bệnh chết, họ cũng cần báo cáo cho trung tâm kiểm dịch địa phương.

Cảnh báo cấp 3 là một mức kiểm soát dịch bệnh thấp. Ca mắc dịch hạch ở Nội Mông chưa dẫn đến bất kỳ lệnh phong tỏa nào. Trong khi nước láng giềng Mông Cổ từng phải áp dụng lệnh hạn chế đi lại tại tỉnh Khovd sau hai trường hợp nhiễm dịch hạch do ăn sóc đất.

Dịch hạch do một chủng vi khuẩn có tên Yersinia pestis gây ra. Ca bệnh được phát hiện tại thành phố Bayan Nur thuộc vùng Nội Mông, Trung Quốc đã khiến thành phố này ban hành một cảnh báo cấp độ 3.

Vài năm trước ở Kyrgyzstan, 32 ngôi làng cũng đã bị phong tỏa vì dịch hạch sau cái chết của một cậu bé nhiễm bệnh. Khoảng 700 nhân viên y tế đã được huy động để đi đến từng nhà trong từng ngôi làng để tìm kiếm nguồn lây nhiễm. Nhưng không có một trường hợp thứ hai nào được phát hiện.

Ngay tại Hoa Kỳ, mỗi năm vẫn có khoảng 7 ca nhiễm dịch hạch được báo cáo. Nhưng không có một đợt bùng phát dịch nào xảy ra, ngoài số ca nhiễm cao nhất từng được ghi nhận năm 2006, với 17 người nhiễm bệnh.

Nhưng không có dịch không có nghĩa là dịch hạch không nguy hiểm

Vài năm trở về trước ở một vùng núi hẻo lánh trên dãy Alpes thuộc Kyrgyzstan, có một cậu bé bắt được một con sóc đất khi đang chăn cừu trên đồng cỏ. Con thú tội nghiệp đã bị giết chết và lột da. Nhưng chỉ 5 ngày sau đó, cậu bé lên cơn mê sảng.

Cha mẹ bế cậu bé ướt đẫm mồ hôi tới cầu cứu một bác sĩ trong làng nhưng đã quá muộn. Vài tiếng đồng hồ ở nhà bác sĩ là khoảng thời gian cuối cùng còn lại trước khi cậu bé tắt thở.

Nhìn chung, nếu không được điều trị, tỷ lệ tử vong của dịch hạch có thể dao động từ 30 đến 100%.

Vì vậy, điều quan trọng là bạn phải biết được các triệu chứng của căn bệnh để nhận diện nó. Nhìn chung, nếu thấy mình bị sốt, ớn lạnh và mệt mỏi rã rời, hãy đi khám ngay lập tức đặc biệt nếu bạn từng tiếp xúc với động vật gặm nhấm như chuột hoặc sóc.

Các triệu chứng nhiễm dịch hạch thường phát triển từ ngày thứ 3 cho đến thứ 7, sau khi tiếp xúc với vi khuẩn. Có 3 thể dịch hạch, mỗi thể có các triệu chứng khác nhau:

- Dịch hạch thể hạch: Có thể xảy ra khi một con bọ chét bị nhiễm trùng cắn bạn. Các vi khuẩn sau đó sinh sản trong các hạch bạch huyết gần đó khiến hạch sưng lên, viêm và đau. Bệnh nhân sẽ sốt cao trên 38 độ C, rét run và nếu không điều trị kịp thời sẽ bị biến chứng thành các thể dịch hạch sau nguy hiểm hơn.

- Dịch hạch thể nhiễm trùng huyết: Thể này có thể xảy ra khi một con bọ chét mang trùng cắn bạn hoặc khi bạn trực tiếp làm thịt một con chuột hoặc sóc nhiễm bệnh. Nó cũng có thể là một biến chứng của thể hạch không được điều trị.

Vi khuẩn lúc này xâm nhập vào máu của bạn và sau đó có thể tàn phá các cơ quan nội tạng gây đau bụng, khiến bạn bị sốc. Bệnh nhân sẽ cảm thấy buồn nôn, đau đầu, vật vã hoặc kích động. Sau đó, máu có thể rỉ vào da và các cơ quan khác nhau, biến ngón tay, ngón chân và mũi của bạn thành màu đen, và đây là lúc dịch hạch có được biệt danh của nó: "Cái chết đen".

- Dịch hạch thể phổi – đây là thể đáng sợ nhất: Nếu bạn phải chọn một thể bệnh dịch hạch, thì hãy cầu mong đừng mắc phải thể này. Như cái tên cho thấy, dịch hạch thể phổi xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập vào đường hô hấp của bạn, nếu bạn hít phải vi khuẩn trong không khí hoặc là tiến triển của hai thể dịch hạch kể trên.

Nhiễm trùng phổi sẽ gây ra những con chóng mặt, bứt rứt. Khoảng 24 giờ sau, bạn sẽ thấy tức ngực, khó thở. Bạn sẽ ho ra đờm nhầy, ban đầu thì loãng, nhưng sau đó đặc dần rồi dính máu. Cuối cùng, dịch hạch thể phổi sẽ giết chết bạn bằng cơn sốc hoặc suy hô hấp và sốc. 

Ngoài ra trong quá trình nhiễm dịch hạch thể phổi, bạn có thể lây nó cho những người bên cạnh mình, nếu họ không có phương tiện bảo hộ như khẩu trang.

Tuy nhiên, tin tốt là chúng ta đang sống ở năm 2020 chứ không phải 1300. Dịch hạch gần như đã bị xóa sổ và hiện chỉ lưu hành ở một số vùng sâu vùng xa trên thế giới. Trước kia dịch hạch là bệnh nan y, nhưng ngày nay nó có thể chữa được khỏi với tỷ lệ thành công cao nếu phát hiện sớm.

Dịch hạch từng là "Cái chết đen" thời trung cổ, nhưng giờ có thể được điều trị dễ dàng.

Bên cạnh đó, chúng ta có thể phòng ngừa dịch hạch bằng các biện pháp:

- Vệ sinh môi trường, cải thiện nhà cửa, kho bãi nơi làm việc, cất giữ lương thực cho người, gia súc kín đáo, để chuột và các loài gặm nhấm không có nguồn thực phẩm và môi trường thuận lợi để sống, sinh sôi.

- Đeo găng tay khi xử lý động vật chết để tránh tiếp xúc da với vi khuẩn dịch hạch (nếu có).

- Dùng thuốc chống, diệt côn trùng nếu nghĩ mình có thể đã tiếp xúc với bọ chét qua các hoạt động như cắm trại, trú ẩn hay làm việc ngoài trời. Những sản phẩm chứa DEET thoa lên da, quần áo, các sản phẩm chứa permethrin chỉ bôi ngoài trang phục (theo hướng dẫn sử dụng ngoài nhãn).

- Tránh cho các vật nuôi khỏi bọ chét bằng cách dùng thuốc diệt bọ chét. Chó, mèo... thả rông có nhiều khả năng tiếp xúc với chuột bị dịch hạch hay bọ chét và có thể mang bệnh về nhà. Nếu vật nuôi bị ốm, nên đưa đến bác sĩ thú y ngay. Ngoài ra, không cho chó, mèo hoang vào nhà, nhất là ngủ trên giường.

- Diệt chuột, bọ chét (đặt bẫy, phun thuốc, nuôi mèo, rắn, chim để bắt chuột...).

- Khám và thông báo ngay cho cơ quan y tế khi có biểu hiện bệnh.

Tham khảo Forbes, Nytimes