Bảy ngày nhịn ăn: Cơ thể bạn biến đổi từ trong ra ngoài như thế nào?

Một nghiên cứu gần đây được công bố trên tạp chí Nature Metabolism đã làm sáng tỏ cách cơ thể chúng ta phản ứng với việc không có thức ăn trong thời gian dài và cung cấp những hiểu biết có giá trị về các quá trình xảy ra trong thời gian nhịn ăn kéo dài.

Các nhà nghiên cứu từ Viện Nghiên cứu Đại học Chăm sóc Sức khỏe Chính xác của Đại học Queen Mary London (PHURI) và Trường Khoa học Thể thao Na Uy đã khám phá những lợi ích sức khỏe tiềm năng của việc nhịn ăn, và hứa hẹn góp phần quan trọng vào việc phát triển các phương pháp điều trị, đặc biệt là đối với những người có thể được hưởng lợi từ việc nhịn ăn nhưng không thể tham gia vào việc nhịn ăn kéo dài hoặc tuân theo chế độ ăn kiêng.

Bối cảnh lịch sử và kỹ thuật hiện đại

Nhịn ăn không chỉ là một thói quen văn hóa mà còn là một phần trong chiến lược sinh tồn của con người qua hàng ngàn năm. Trong lịch sử, nhịn ăn đã được áp dụng để kiểm soát các bệnh như động kinh và viêm khớp dạng thấp. Ngày nay, nó còn được sử dụng rộng rãi với mục đích cải thiện sức khỏe hoặc giảm cân.

Các cơ chế khoa học đằng sau nhịn ăn bắt nguồn từ việc thay đổi nguồn năng lượng của cơ thể - khi lượng calo nạp vào không còn, cơ thể chuyển từ sử dụng glucose sang đốt cháy chất béo dự trữ của chính mình. Tuy nhiên, ngoài sự thay đổi "nguồn nhiên liệu này", người ta biết rất ít về cách cơ thể phản ứng với thời gian dài không có thức ăn và bất kỳ tác động sức khỏe nào (có lợi hoặc bất lợi).

Tuy nhiên, nhời vào các kỹ thuật nghiên cứu mới, lần đầu tiên các nhà nghiên cứu có thể đo lường được chính xác sự thay đổi của hàng ngàn loại protein lưu thông trong máu của chúng ta, từ đó tạo cơ hội để nghiên cứu một cách có hệ thống sự thích nghi phân tử đối với việc nhịn ăn ở người một cách rất chi tiết.

Quan sát chi tiết từ một nghiên cứu có kiểm soát

Các nhà nghiên cứu đã theo dõi 12 tình nguyện viên khỏe mạnh tham gia nhịn ăn - những người này chỉ uống nước trong suốt bảy ngày. Các tình nguyện viên được theo dõi chặt chẽ hàng ngày để ghi lại những thay đổi của khoảng 3.000 loại protein trong máu của họ trước, trong và sau khi nhịn ăn. Bằng cách xác định protein nào liên quan đến phản ứng của cơ thể, các nhà nghiên cứu sau đó có thể dự đoán kết quả sức khỏe tiềm năng của việc nhịn ăn kéo dài bằng cách tích hợp thông tin di truyền từ các nghiên cứu quy mô lớn.

Đúng như dự đoán, các nhà nghiên cứu đã quan sát thấy cơ thể các tình nguyện viên bắt đầu chuyển hóa từ việc sử dụng glucose sang đốt cháy mỡ để cung cấp năng lượng trong vòng hai hoặc ba ngày đầu tiên nhịn ăn. Khối lượng cơ thể các tình nguyện viên đã giảm trung bình 5,7 kg bao gồm cả mỡ và khối lượng cơ. Tuy nhiên, khối lượng cơ lại có thể phục hồi hoàn toàn trong ba ngày sau khi ăn trở lại, trong khi mỡ cơ thể không tái tích lũy.

Đây là lần đầu tiên các nhà nghiên cứu quan sát thấy những thay đổi sâu rộng trong cấu trúc protein diễn ra trên toàn cơ thể. Khoảng một phần ba số protein được đo lường thay đổi đáng kể trong quá trình nhịn ăn trên tất cả các cơ quan chính. Những thay đổi này nhất quán giữa các tình nguyện viên, nhưng có những dấu hiệu đặc trưng cho thấy những tác động vượt xa việc giảm cân thông thường, chẳng hạn như những thay đổi trong protein tạo nên cấu trúc hỗ trợ cho các tế bào thần kinh trong não.

Thông tin chi tiết của chuyên gia về tác động của nhịn ăn

Claudia Langenberg, giám đốc Viện Nghiên cứu Đại học Sức khỏe Chính xác của Queen Mary (PHURI), cho biết: "Lần đầu tiên, chúng ta có thể thấy những gì đang xảy ra ở cấp độ phân tử trên toàn cơ thể khi chúng ta nhịn ăn. Nhịn ăn, khi được thực hiện an toàn, là một biện pháp can thiệp giảm cân hiệu quả. Chế độ ăn kiêng phổ biến kết hợp nhịn ăn - chẳng hạn như nhịn ăn gián đoạn - được cho là có lợi ích sức khỏe ngoài việc giảm cân. Kết quả của chúng tôi cung cấp bằng chứng về lợi ích sức khỏe của việc nhịn ăn ngoài tác dụng giảm cân, nhưng những điều này chỉ có thể nhìn thấy sau ba ngày - muộn hơn chúng tôi nghĩ trước đây".

Maik Pietzner, chủ tịch Dữ liệu Y tế của PHURI và đồng lãnh đạo Nhóm Y học Tính toán tại Viện Y tế Berlin ở Charité, cho biết: "Phát hiện của chúng tôi giải thích lý do nhịn ăn từng được áp dụng trong điều trị một số bệnh. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể thực hiện nhịn ăn kéo dài, đặc biệt là bệnh nhân có sức khỏe kém. Chúng tôi hy vọng nghiên cứu này sẽ dẫn đến sự phát triển của các phương pháp điều trị an toàn hơn, mô phỏng lợi ích của nhịn ăn".

Việc hiểu rõ cơ chế phân tử khi nhịn ăn giúp các nhà khoa học tìm ra những cách tiếp cận mới để điều trị các rối loạn liên quan đến chế độ ăn uống, đặc biệt là ở những người không thể thực hiện nhịn ăn kéo dài.

Các phát hiện cũng mở đường cho nghiên cứu về mối liên kết giữa nhịn ăn với các cơ quan khác nhau trong cơ thể, từ não bộ đến gan và các mô mỡ. Đây là bước tiến lớn trong việc phát triển các liệu pháp nhịn ăn an toàn và hiệu quả, dựa trên cơ chế sinh học tự nhiên.