Các nhà khoa học vừa tạo ra gạo lai thịt bò: Phở, bún bò Huế và cơm rang dưa bò trong tương lai sẽ không còn có thịt?

Nếu đã chán ngấy với nem rán, bánh chưng và giò lụa ngày Tết, có lẽ thứ bạn cần vào ngày đi làm trở lại chỉ là hương vị của những món ăn thường nhật như phở bò, bún bò Huế hoặc một đĩa cơm rang dưa bò bình dân nhưng nóng hổi.

Có điều, thứ mà bạn không biết là thế giới đã thay đổi rất nhiều chỉ sau 1 tuần nghỉ Tết. Nhiều phòng thí nghiệm trên thế giới không đóng cửa theo lịch âm, và các khám phá mới vẫn liên tục được thực hiện. 

Một trong số đó, vừa được xuất bản trên tạp chí khoa học vật liệt Matter, là thứ có thể thay đổi thực đơn của tất cả các quán ăn vỉa hè nào mà bạn định bước vào trong tương lai: Các nhà khoa học vừa tạo ra một loại gạo lai thịt bò, mà mỗi hạt gạo đều chứa thịt bò "mọc ra" trên đó. 

Loại thực phẩm này được đánh giá là có dinh dưỡng vượt trội so với giá thành sản xuất và chi phí môi trường. Nó có thể thay thế cho lúa gạo và cả thịt bò chăn nuôi truyền thống, hứa hẹn nuôi sống hành tinh với 13 tỷ người vào cuối thế kỷ.

Vì vậy, lần tới khi bước vào một quán ăn vỉa hè và gọi cơm rang dưa bò, rất có thể đĩa cơm rang dưa bò của bạn sẽ không có thịt.

Thịt nhân tạo: Đã hơn một thập kỷ phát triển

Thế giới đã bước sang năm 2024, và có thể bạn không còn quá xa lạ với khái niệm thịt nhân tạo. Đó là những loại thịt được tạo ra trong phòng thí nghiệm bằng cách thu thập tế bào động vật, đặt chúng vào môi trường dinh dưỡng phù hợp để các tế bào tự nhân lên để tạo ra một nguồn thực phẩm gần như vô tận.

Công việc bắt đầu bằng một thủ thuật giống như sinh thiết trong bệnh viện. Các nhà khoa học lấy một chiếc kim tiêm dài để chọc vào sâu trong bó cơ của một con bò, con gà hoặc lợn. Họ thu thập tế bào, thường là sợi cơ chứa nhiều protein, rồi thả chúng vào những chiếc đĩa tăng trưởng chứa chất dinh dưỡng và một hệ thống được gọi là "giàn giáo".

Giàn giáo là một cấu trúc thường là gel hoặc khung sợi để các tế bào cơ có chỗ bám vào. Nhờ có giàn giáo, thịt nhân tạo mới có thể phát triển để to ra được, giống như cơ bắp khi được hoạt động và tập luyện thì mới tăng được kích thước.

Khi mô thịt đã tăng trưởng đến kích thước mong muốn, các nhà khoa học sẽ thu thập chúng và chế biến thành các món ăn thành phẩm, từ bít tết, xúc xích cho đến gà viên chiên…

Và có thể bạn không để ý, nhưng đã hơn 1 thập kỷ từ khi chiếc hamburger kẹp thịt bò nhân tạo đầu tiên đã được bán ra năm 2013. Ngành công nghiệp này đã có những bước phát triển mạnh mẽ. Thịt lợn nhân tạo đã được thương mại hóa ở Trung Quốc cách đây khoảng 5 năm. Và tại Mỹ vào năm ngoái, Bộ Nông nghiệp (USDA) cũng đã cấp phép cho 2 công ty bán thịt gà nhân tạo ra siêu thị.

Tỷ phú Bill Gates từng dự báo thịt nhân tạo sẽ trở thành một phần tương lai của thế giới. Đó là bởi nó có thể tạo ra nguồn cung thực phẩm gần như vô tận mà không cần nuôi hay giết mổ động vật. Chỉ từ 10 tế bào thu thập được từ động vật, các nhà sản xuất có thể tạo ra được 50.000 tấn thịt trong vòng 2 tháng.

Trên cùng một năng suất đó, ngành công nghiệp chăn nuôi đang sử dụng tới 30% quỹ đất trên toàn cầu để nuôi sống và giết thịt hơn 70 tỷ động vật mỗi năm. Hoạt động chăn nuôi tạo ra 18% tổng lượng khí thải nhà kính trong đó có 65% tổng lượng NO, 37% khí metan và 64% amoniac, đến từ phân và chất thải của động vật.

Vì vậy, thịt nuôi trong phòng thí nghiệm được đánh giá là xanh hơn, thân thiệt môi trường hơn và có đạo đức hơn so với thịt chăn nuôi truyền thống.

Và bây giờ là gạo lai thịt

Đó là một bước tiến mới trong lĩnh vực thịt nhân tạo vừa được thực hiện bởi các nhà khoa học đến từ Đại học Yonsei ở Seoul, Hàn Quốc. Trong đó, họ đã tạo ra một loại thực phẩm lai giữa thịt bò và gạo, những hạt ngũ cốc nhỏ màu trắng đang nuôi sống hơn một nửa dân số thế giới.

Mục tiêu của các nhà khoa học là tạo ra được một loại thực phẩm "tất cả trong một", đóng gói đầy đủ carbohydrate, protein và cả chất béo cùng lúc. Vì vậy, họ đã chọn thịt bò nhân tạo và tích hợp nó vào với gạo bằng cách nuôi thịt bò trên những giàn giáo là hạt gạo thô.

Như đã nói, để tạo ra được thịt nhân tạo, chúng ta sẽ cần một cấu trúc giàn giáo cho các tế bào thịt bám vào. Nhóm nghiên cứu dẫn đầu bởi tiến sĩ Sohyeon Park tại Đại học Yonsei đã chọn chính hạt gạo để làm giàn giáo cho tế bào thịt.

"Hạt gạo xốp và có cấu trúc rất tổ chức. Chúng cung cấp một giàn giáo vững chắc để chứa các tế bào thịt có thể bám vào, sau đó phát triển khắp trong các ngóc ngách. Một số phân tử được tìm thấy trong hạt gạo cũng có thể nuôi dưỡng và thúc đẩy sự phát triển của các tế bào thịt, khiến gạo trở thành một giàn giáo lý tưởng", các nhà nghiên cứu viết.

Bằng cách phủ một lớp gelatin (giống như thạch) và enzyme đóng vai trò môi trường nuôi cấy lên hạt gạo, tiến sĩ Park và các đồng nghiệp của mình đã tạo ra được một giàn giáo ưu việt cho thịt nhân tạo phát triển. Sau đó, họ "gieo" các tế bào cơ và mỡ bò vào những hạt gạo này, thứ sau đó đã phát triển thành gạo lai thịt bò chỉ sau 9-11 ngày.

Thành phần dinh dưỡng của loại thực phẩm mới được mang đi kiểm định. Kết quả cho thấy nó chứa nhiều protein hơn 8% và nhiều chất béo hơn 7% so với gạo truyền thống.

Quan trọng hơn là chi phí sản xuất và chi phí môi trường phải trả để tạo ra gạo lai thịt bò đều thấp hơn cả việc trồng lúa và nuôi bò truyền thống cộng lại. Nhóm nghiên cứu tính toán 100 gram protein của loại thực phẩm này chỉ thải ra môi trường 6,27 kg CO2, thay vì 49,89 kg so với việc nuôi động vật rồi giết thịt.

Thịt bò, loại ngon, hiện có giá trung bình 14,88 USD/kg (tương đương 360.000 VNĐ), nhưng gạo lai thịt bò sẽ chỉ có giá khoảng 2,23 USD/kg (tương đương 54.000 VNĐ). Trong so sánh, giá gạo ST25 hiện giờ là 36.000 VNĐ/kg.

Tổng cộng lại, các nhà khoa học cho biết việc tiêu thụ gạo lai thịt bò có thể tiết kiệm ít nhất 15% chi phí cho các món ăn sử dụng gạo và thịt bò truyền thống, trên cùng một khẩu phần.

Phở bò, bún bò Huế và cơm rang dưa bò không thịt

Bây giờ, bạn có thể sẽ tò mò hương vị của loại gạo lai thịt bò này sẽ như thế nào? Tiến sĩ Park cho biết các tình nguyện viên ăn thử loại gạo này báo cáo nó có vị kết hợp giữa cơm và thịt bò – như món cơm trộn thịt bò băm. Nhưng ngoài ra, gạo lai thịt bò còn có vị béo ngậy như kem và thoang thoảng chút hạnh nhân, dầu dừa có lẽ đến từ hàm lượng chất béo nó sở hữu.

Về cảm quan bên ngoài, gạo lai thịt bò có màu hồng giống như gạo lứt nhưng nhạt hơn. Hạt gạo cứng hơn, giòn hơn và chứa sẵn mỡ động vật trong đó – có thể là một ứng cử viên tuyệt vời để chế biến món cơm rang dưa bò mà không cần đến thịt hay dầu mỡ.

Ngay cả các món ăn truyền thống sử dụng sợi làm từ bột gạo như bún và phở cũng có thể sử dụng loại nguyên liệu này. Vì vậy, trong tương lai bạn có thể thấy những bát phở không có thịt bò, bún bò Huế không có thịt và cơm rang dưa bò với thịt bò chứa trong từng hạt gạo.

Rào cản cuối cùng có lẽ chỉ là sự chấp nhận của thị trường đối với các sản phẩm thịt nhân tạo. Mà lo ngại đầu tiên của mọi người là liệu loại thực phẩm này có an toàn cho con người hay không?

Tiến sĩ Park cho biết về mặt an toàn, thịt nhân tạo luôn được nuôi cấy trong môi trường vô trùng, được giám sát chặt chẽ và sử dụng nguyên liệu sinh học an toàn cho con người. Ví dụ, galatin mà nhóm cô sử dụng để phủ lên bề mặt hạt gạo được thu thập từ cá, là một sản phẩm đã được đánh giá là an toàn cho sức khỏe con người và có thể ăn được.

Vì môi trường nuôi cấy tối ưu và không chứa vi khuẩn, các nhà sản xuất thịt nhân tạo không cần sử dụng đến kháng sinh và hormone tăng trưởng – các chất gây hại hàng đầu thường được tìm thấy với dư lượng cao trong sản phẩm thịt truyền thống.

Ngoài ra, thịt nhân tạo cũng cần phải tuân thủ nghiêm ngặt mọi quy định của cơ quan quản lý thực phẩm và dược phẩm, như FDA ở Hoa Kỳ hoặc EFSA ở Châu Âu. Do đó, nếu đã được thương mại hóa đến tay người tiêu dùng, chúng ta có thể an tâm sử dụng chúng.

Hiện tại, thịt nhân tạo và các sản phẩm từ thịt nhân tạo đã được bán ra tại nhiều thị trường như Mỹ, Trung Quốc, Châu Âu, Singapore và Israel. Bước đầu, nhiều người đã chấp nhận sử dụng loại thịt này dựa trên nhận thức về việc loại thịt này giúp bảo vệ phúc lợi động vật và bảo vệ môi trường.

Các nhà khoa học cho biết khi càng có nhiều thông tin về lợi ích của thịt nhân tạo được phổ biến, sẽ càng có người tiêu dùng tìm hiểu và chấp nhận sử dụng chúng. 

Nói về những hạt gạo lai thịt bò của mình, bản thân tiến sĩ Park cho biết: "Tôi thấy loại gạo lai này có rất nhiều tiềm năng. Một ngày nào đó, nó sẽ không chỉ được sử dụng như một loại thực phẩm thông thường mà còn có thể tham gia vào công tác cứu trợ nạn đói, sử dụng như phẩu phần quân sự và thậm chí, phục vụ các phi hành gia trong các chuyến thám hiểm ngoài không gian".