Chính xác thì hương dược trong Dune là chất gì? Tiên dược hay "chất cấm" không gian?

Ở trung tâm của cốt truyện Dune của Frank Herbert, hương dược (nguyên tác: melange, spice) là một chất gây ảo giác bí ẩn và có thể cung cấp cho người sử dụng sức mạnh thể chất, tinh thần và nâng cao nhận thức. Ngoài ra, hương dược có giá trị cao do nó sở hữu khả năng tăng cường du hành giữa các vì sao, giúp đẩy trí não lên cực hạn, có thể nhìn trước được tương lai và nhìn thấu được những sự kiện ở hiện tại, việc kiểm soát và trao đổi hương dược cũng chính là động cơ thúc đẩy những hành động trong cuốn tiểu thuyết của Herbert.

Hương dược quan trọng trong thế giới của Dune đến mức cấu trúc chính trị của vũ trụ đều xoay quanh việc buôn bán loại chất này. Trong vũ trụ của Dune, Hoàng đế Padishah là người kiểm soát quân đội của đế chế, trị vì với tư cách là người đứng đầu các nhà quý tộc Landsraad. Hoàng đế cũng là người kiểm soát và thường tranh giành ảnh hưởng kinh tế thông qua cổ phần của công ty CHOAM. Tuy là một hệ thống phong kiến ​​nhưng nó lại chứa đựng các yếu tố của chủ nghĩa tư bản toàn cầu hiện đại. Điều này đặc biệt rõ ràng trong các hành động của Spacing Guild, một tổ chức quyền lực khác đã hoàn thiện việc du hành không gian và trở thành một thế lực hùng mạnh đối với việc vận chuyển các mặt hàng có giá trị bao gồm cả hương dược.

Kể từ khi được phát hiện, vài nghìn năm trước khi gia tộc Atreides tiếp quản quyền cai trị, hương dược đã được sản xuất độc quyền trên hành tinh Arrakis. Các chất bài tiết của ấu trùng giun cát sau khi tiếp xúc với nước sẽ thành các khối tiền hương dược. Khối này sau đó sẽ được đưa lên bề mặt sa mạc thông qua những vụ nổ áp suất, dưới sức nóng dữ dội và không khí của Arrakis, hương dược sẽ hình thành. Khi giun cát chết đi, những ấu trùng sẽ được giải phóng vào cát, và chu kỳ tái tạo sẽ lặp lại.

Arrakis, dù là một hành tinh sa mạc gần như không thể ở được, nhưng đây cũng là nơi duy nhất của vũ trụ sở hưu nguồn hương dược để khai thác. Bất chấp điều kiện khắc nghiệt và chết chóc của hành tinh này, nhân loại vẫn cố gắng kiểm soát Arrakis và khai thác hương dược, đây chính là con đường dẫn đến quyền lực và sự giàu có to lớn của Landsraad. Trong khi đó, người Fremen - thổ dân Arrakis, sử dụng hương dược như một cách để tạo ra các nghi lễ tâm linh, hoặc đơn giản họ dùng nó như một loại gia vị hàng ngày, còn những tu sĩ Bene Gesserit lại sử dụng chúng để tăng cường sức mạnh siêu phàm của họ.

* Đọc thêm về những thuật ngữ trong Dune tại bài viết này.

Hương dược có thể đánh thức các phần không hoạt động của tâm trí con người và khuyến khích nhận thức giác quan được mở rộng, đồng thời nó còn giúp tăng tuổi thọ và tăng cường sức khỏe trên tất cả các cấp độ sức khỏe (trong nhiều trường hợp tuổi thọ tăng gấp ba lần).

Vào thời điểm gia tộc Atreides đến Arrakis, hương dược đã trở thành nguồn tài nguyên duy nhất có khả năng tạo ra hoặc phá hủy cả một đế chế. Người ta nói rằng nó có giá trị đến nỗi một chiếc vali đựng đầy hương dược có giá trị tương đương với cả một hành tinh.

Tuy nhiên hương dược thực tế là một chất có thể gây nghiện đối với những người sử dụng nhiều, nhưng những lợi ích kinh tế cũng như khả năng mà nó mang lại cho người sử dụng lại quá lớn, do đó nó cũng trở thành một nguồn tài nguyên cần thiết trong một đế chế phức tạp trong Dune. Đó là lý do tại sao Landsraad luôn cố gắng khai thác và chiết xuất hương dược dù phải đối mặt với những con giun cát khổng lồ trong sa mạc.

Mặc dù có tầm quan trọng to lớn nhưng hương dược cũng có thể gây nguy hiểm khi tiêu thụ với liều lượng lớn. Nghiện hương dược có thể dẫn đến các đột biến về thể chất, và một khi hoàn toàn bị phụ thuộc vào nó, việc ngưng sử dụng hương dược sẽ dẫn đến cái chết. Tác dụng phụ có thể dễ dàng nhận thấy nhất của hương dược chính là đôi mắt của người Fremen - đôi mắt có màu xanh, đây là một tác dụng phụ khi tiếp xúc với hương dược. Trong khi đó, những người dẫn đường của Spacing Guild vì dùng hương dược với liều cao và cường độ dày đặc nên cơ thể của họ đã bị biến đổi thành nước người nửa cá vô cùng quái dị.

Hoa tiêu của các phi thuyền thuộc quyền kiểm soát của Spacing Guild.

Những người dẫn đường của Spacing Guild buộc phải sử dụng hương dược để có thể đẩy trí não lên cực hạn và điều khiển những con tàu, thực hiện các tính toán phức tạp để dự đoán vị trí chính xác của các cú nhẩy siêu không gian thủ công - vì không có máy tính và công nghệ điện tử phức tạp trong vũ trụ của Dune - thực chất điều này không phải là do công nghệ của vũ trụ Dune kém phát triển mà nó đến từ việc trong quá khứ, máy tính và robot đã trở nên quá thông minh, chúng đã nổi dậy và đàn áp nhân loại. Do đó sau những cuộc đấu tranh và giành lại thắng lợi, nhân loại đã cấm hoàn toàn việc chế tạo ra máy tính cũng như những cỗ máy có khả năng tư duy, tính toán.

Và cũng chính vì những điều đó mà hương dược là cách khéo léo nhất mà tác giả sáng tạo ra với mục đích kết nối thế giới giữa khoa học viễn tưởng và giả tưởng, hương dược hoạt động như một nguồn năng lượng tương lai, đồng thời cũng là một chất thần bí có đặc tính kỳ diệu.